Dünya Prematüre Günü nedeniyle ikazlarda bulunan Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Miraç Ergen, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde değişen sosyokültürel koşullar nedeniyle bulaşıcı hastalıkların ve husus suiistimalinin artması sonucunda berbat kurallarda gebelik geçiren genç yaştaki gebelerin sayısının arttığını, bunun da preterm doğumların artışının bir sebebi olabileceğini söyledi.

BEBEĞİN PREMATÜRE DOĞMASINA SEBEP OLAN FAKTÖRLER

Uzm. Dr. Miraç Ergen, bebeklerin prematüre doğmasına sebep olan faktörleri şöyle sıraladı:

“Aşırı kilolu ya da çok zayıf olmak: Bilhassa obezite sorunu olan bayanlarda hamilelikte hipertansiyon ve diyabet daha fazla görülüyor; bu hastalıklar da erken doğumu tetikleyebiliyor. Çok zayıf bayanlarda ise beslenme bozukluğu ve artmış gerilim hormonları erken doğuma yer hazırlayabiliyor.

Çoğul gebelikler: Çoğul hamilelikler erken doğum için kıymetli bir risk faktörüdür. Bu nedenle infertilite tedavilerinde tekiz hamilelik hedeflenmeli ve mümkün olduğunca tek embriyo transfer siyaseti tercih edilmelidir.

Sigara kullanımı: Sigara anne adayının ve plasentanın oksijen alımını bozarak; erken doğum, erken su gelmesi, düşük doğum tartısı ve plasentanın erken ayrılması üzere risklerin tümünü artırıyor.

Hamilelikler ortasının 6 aydan kısa olması: Yapılan çalışmalara nazaran 6 aydan kısa aralıkla gebe kalınması erken doğum riskini 1 buçuk kat artırıyor. Hamilelikler ortasında 1.5- 2 yıl olması ülkü kabul ediliyor.

Gebelik zehirlenmesi: Preeklampsi olarak da isimlendirilen gebelik zehirlenmesi, hamilede tansiyon yükselmesi ve idrarda protein kaçağıyla giden anne ve bebeğin hayatını tehdit edebilen bir tablodur. Annede nörolojik problemlere, kan kıymetlerinde, karaciğer ve böbrek işlevlerinde bozulmaya, akciğer ödemi üzere hayatı tehdit edebilecek tablolara; bebekte de büyüme geriliği ve vefat riskinde artışa yol açabiliyor.

Tiroid hastalıkları ve diyabet: Tiroid hormonlarının düşük ya da yüksek olması erken doğum riskini artırıyor. Kan şekeri dengesizlikleri ve gebelik diyabeti de sık görülmekte bu durum erken doğum ve meyyit doğum riskini artırmaktadır.

Erken doğum hikayesi: Daha evvel erken doğumla sonuçlanan gebelik geçirme hikayesi riski artıran en değerli faktörlerden biridir.

Rahimdeki meseleler: Rahimde perde olması, ikili yahut yarım rahim üzere rahimdeki biçim bozuklukları bebeğin ve etrafındaki sıvının yerleşeceği yerin az olmasına yol açarak erken doğum riskini artırıyor. Öncesinde rahim ameliyatı geçirmek te erken doğum sebebi olabiliyor.

Enfeksiyonlar: Gebelikte vajina ve rahim ağzı (serviks) enfeksiyonları üst yayılarak bebeğin etrafındaki sıvıyı enfekte ederek hem erken doğuma hem de bebeğin de enfekte olmasına yol açabiliyor. Ayrıyeten gebedeki idrar yolu enfeksiyonları, zatürre, başka organ enfeksiyonları ve diş eti hastalıkları da erken doğum sebebi olabiliyor.

Plasental meseleler: Plasentanın rahim ağzına yerleşmesi (plasenta previa) yahut plasentanın erken ayrılması (ablasyo plasenta) üzere tablolar da erken doğum nedenidir.

Fetal büyüme geriliği: Hamilelik haftasına nazaran, kilosu beklenen yükün yüzde 10’undan daha az olan fetuslarda kordondaki kan akımında bozulma, sıvı azalması, anne karnında gerilim ve kayıp riski gelişebiliyor; bu durum da erken doğum gerektirebiliyor. Ayrıyeten fetusun kimi doğumsal anormallikleri de erken doğumla sonuçlanabiliyor.

Vajinal kanamalar: Hamilelikte bilhassa 12. haftadan sonra vajinal kanamalar olması halinde erken doğum riski yükseliyor.”

PREMATÜRE BEBEĞİ OLAN AİLELER PANİĞE KAPILMAMALI

Anne adayları zati hassas bir süreç yaşarken, prematüre bebek sahibi olmanın onları daha çok endişelendirdiğini belirten Uzm. Dr. Miraç Ergen, dikkat edilmesi gerekenleri şöyle anlattı:

“Prematüre bebek sahibi olan anne ve babalar bebeğini kaybetme korkusu, bebeğiyle sağlıklı bağ kurmaya dair telaşlar, neleri farklı yapabilirdim niyetinin tetikleyebildiği suçluluk hissi ve bebeğin fizikî ve ruhsal olarak sıhhat sorunları yaşayacağına yönelik tasalar yaşayabiliyorlar. Bu nedenle bu süreçte bardağın dolu tarafından bakmak en hakikat yaklaşım olur. Günümüz tıp teknolojisi ve uzman Yenidoğan Ağır Bakım Ünitesi bakımı sayesinde birden fazla prematüre bebek son derece sağlıklı bir halde taburcu olmakta ve sağlıklı bir hayat sürebilmektedir. Lakin bilhassa 28 haftanın ve 1000 gramın altında doğan bebeklerde mevt ve kalıcı sakatlık oranı artmaktadır.”

3 YAŞINA KADAR YAŞITLARININ GELİŞİM DÜZEYİNİ YAKALAYABİLİYORLAR

Erken doğan bebekler doğum haftaları ve kilolarına nazaran farklı vakitlerde yaşıtları ile tıpkı uzunluk ve kiloya ulaştığına dikkat çeken Uzm. Dr. Miraç Ergen, “Genellikle 3 yaşına kadar kendi yaşıtları ile birebir fizikî düzeye ulaşabiliyorlar. Tekrar de bilhassa anne karnında erken evrede etkilenmeye bağlı küçük doğan birtakım bebekler yaşıtını hiçbir vakit yakalamayabilirler” diye konuştu.

Uzm. Dr. Miraç Ergen, prematüre bebeğin sağlıklı olması için dikkat edilmesi gerekenleri ise şöyle açıkladı:

“İleri seviye yenidoğan bakımı imkânlarına sahip bir sıhhat kuruluşunda doğum yapmak, deneyimli bir yenidoğan ağır bakım takımı tarafından izlenmek ve 18 yaşına kadar daima olarak prematüre bebekler konusunda tecrübeli bir pediatri uzmanı yahut yenidoğan uzmanı takibinde olmak.”

PREMATÜRE BEBEKLER BU SIHHAT SIKINTILARI İLE KARŞI KARŞIYA KALABİLİR!

Her prematüre bebekte komplikasyon görülmeyeceğini ancak çok erken doğumlarda bebekte çeşitli kısa ve uzun vadeli sıhhat problemlerine neden olabileceğini belirten Uzm. Dr. Miraç Ergen, “Genellikle bebek ne kadar erken doğarsa, komplikasyon riski o oranda artar. Sıhhat meselelerinin gelişiminde doğum tartısı da değerli bir rol oynar. Kimi sorunlar doğumda açıkça görülebilirken, öbürleri daha sonraki devirlerde ortaya çıkar” dedi.

Uzm. Dr. Miraç Ergen, prematüre bebeklerde birinci haftalarda görülebilen kimi komplikasyonları şöyle sıraladı:

“Solunum sorunları, kalp meseleleri, beyin kanaması, beden ısısı denetiminde meseleler, sindirim sistemi problemleri, kansızlık ve sarılık, metabolik meseleler, bağışıklık sisteminde zayıflık ve enfeksiyonlara yatkınlık. Prematüre bebeklerde uzun vadede rastlanabilecek komplikasyonlar ise serebral palsi (beyin felci), öğrenme zahmeti, görme sorunları, işitme ile ilgili sıkıntılar, diş sorunları, ruhsal ve davranışsal meseleleridir. Astım, enfeksiyonlar ya da beslenme sorunları üzere kronik sıhhat sıkıntıları da daha sıktır.”

PANDEMİDE PREMATÜRE BEBEĞİ OLAN AİLELERE TEKLİFLER

Covid-19, 1 yaş altı çocuklarda ve prematüre bebeklerde daha ağır seyredebildiği için genel korunma kurallarına dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizen Uzm. Dr. Miraç Ergen, pandemi periyodunda prematüre bebek sahibi olan ailelere şu tekliflerde bulundu:

“Gebelerin aşılanması ile annede oluşacak olan antikorlar fetüse geçecek ve bu antikorlar doğum sonrası bebeği koruyacaktır. Ayrıyeten anne- babanın ve bebeğe bakım verenlerin de aşılı olması bebek için hami olacaktır. Doğum sonrası annenin Covid-19 olması, emzirme için mahzur değildir. Anne sıhhati elveriyorsa hijyen kurallarına dikkat ederek emzirmeli, emziremiyorsa sütü sağılıp bebeğe verilmelidir. Emzirme ortalarında Covid-19’lu anne ile bebeğin direk teması en aza indirilmelidir. Gebelikte Covid-19 aşılaması ile ilgili tasalar bulunsa da Dünya Sıhhat Örgütü tekliflerine nazaran hem konvansiyonel metotla üretilen cansız aşıların hem de mRNA aşıların hamilelere yapılması önerilmektedir. Emzirme sırasında da aşı olmaya pürüz bir durum yoktur.”

Cumhuriyet