Getty Images

Beslenme uzmanları, Covid-19 hastalarının güzelleşmesinde yiyecek ve içeceklerin kıymetli bir rol oynadığını söylüyor.

Öteki enfeksiyonlarda olduğu üzere Covid’de de beden olağandan daha fazla güce ve sıvıya, hücrelerin ve dokuların tamiratı için de ekstra proteine muhtaçlık duyar.

Yiyecekler güzelleşmeye nasıl katkıda bulunuyor?

Bağışıklık sistemi organlardan, hücrelerden ve çeşitli yollarla enfeksiyona karşı uğraş veren kimyasallardan oluşan bir bütündür. Kandaki akyuvarlar, antikorlar ve öbür düzenekler, bedene giren ziyanlı mikroorganizmaları (patojenler) yok etmeye, hasar gören hücreleri ve dokuları onarmaya koyulur.

Proteinler ve onları oluşturan aminoasitler bu bakımdan büyük ehemmiyet taşır. Enfeksiyon sırasında bağışıklık sistemi kaslardaki proteinleri çekerek amino asitler halinde parçalanmasını ve yeni proteinlere dönüştürülmesini sağlar.

İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nde tıpta beslenmeye bağlı bağışıklık konusunda çalışma yürüten Profesör Philip Calder, hastayken kilo kaybı ve kasların zayıflamasının bundan kaynaklandığını söylüyor.

Calder, “İyileşme sürecinde protein gerekir. Bedenin işleyişi için temel yapı taşlarını bunlar sağlar… bilhassa hasta yatağında hareketsiz kalanlar açısından” diyor.

Beden olağandan daha ağır çalıştığı için daha fazla güce muhtaçlık duyar. “Bağışıklık sistemi faal bir halde patojenlerle uğraşırken çok güç gerekir. Bağışıklık sisteminin yansısı bol ölçüde tamirat içerir” diye devam ediyor.

Hastalık nedeniyle iştahın açık olmaması durumunda bile yulaf, ekmek, makarna üzere yüksek karbonhidrat içeren besinler ile güç ağır ve bol protein içeren tam yağlı yoğurt, yumurta ve badem, fındık ceviz üzere kuruyemişler tüketmek güzelleşme sürecine yardımcı olur.

Getty ImagesCovid’den güzelleşme sürecinde hücrelerin ve dokuların tamiri için beden ekstra proteine gereksinim duyar.

Vitaminler, mineraller ve yağ asitleri

Hastalık ve güzelleşme sürecinde gereğince vitamin ve mineral almak da değerlidir.

Prof. Clader, “Bunlar fabrikadaki personeller üzeredir; her şeyi onlar yapar ve nitekim önemlidirler” diyor.

Bağışıklık sistemini destekleyen vitamin ve mineraller şunlardır:

• Vitaminler: A, C, D, E, B6, B9 (folik asit), B12
• Mineraller: çinko, bakır, selenyum ve demir

Bu mikro besinler birçok meyve ve zerzevat ile et, yumurta ve süt eserlerinde mevcuttur. Gereğince güneş görmeyen şahısların D vitamini eksikliği riskine karşı, veganların da yalnızca hayvansal eserlerde bulunan B12 vitamini destek halinde alabileceği belirtiliyor.

Zeytinyağı, kolza (kanola) yağı ve yağlı balıklarda bulunan sağlıklı yağlar da güç ve yeni hücre üretimi için gereklidir. Omega 3 yağları, temel (esansiyel) yağ asitleri de bedenin kendi başına gereğince üretemediği, beslenme yoluyla alınması gereken yağlardır ve bağışıklık sistemi için yararlıdır. Sardalye, somon ve uskumru balıkları en önemli Omega 3 kaynaklarındandır. Hastayken yeme zahmeti çekilmesi halinde omega 3 ile zenginleştirilmiş vitamin desteği alınabilir.

Güzelleşme sürecini mucizevi bir formda hızlandıran bir tek vitamin ya da mineral yoktur; bunların her birinin oynadığı rol farklıdır.

Getty Images

Covid’den düzgünleşme sürecinde beslenme

Prof. Calder’a nazaran, bitkisel yüklü Akdeniz diyeti Covid’den güzelleşme sürecinde ülkü beslenme tipidir. Enfeksiyonun yarattığı tesirlere karşı bedenin muhtaçlık duyduğu tüm besinleri içerir. “Bol ölçüde meyve, zerzevat, orman yemişleri, kuruyemişler, baklagiller, yağlı balık ve zeytinyağı üzere sağlıklı yağlar ülküdür.”

Et iyi bir protein kaynağıdır; fakat kinoa, mercimek, kuru fasulye, bezelye üzere baklagiller, badem, ceviz fındık üzere kuruyemişler de çok iyi bitkisel protein ve muhtaçlık duyulan amino asitler içerir.

Prof. Calder, böylesine çeşitli ve lifli yiyeceklerin bağırsaklarda iyi bakterilerin ve sağlıklı bir zarın varlığı için tesirli olduğunu ve bunun da bağışıklık sistemini düzenlemede kıymetli rol oynadığını belirtiyor.

Aşikâr bir periyot az yeme ya da hiç yememe sorunu yaşanmışsa, bağırsakları yormamak için yiyecekleri azar azar tüketmek gerektiğine dikkat çekiyor.

“Yumuşak yiyecekler bağırsaklar için daha kolaydır. Hastaların daha fazla yemeye başlamasıyla birkaç gün içinde bağırsaklar eski haline dönebilir.”

İngiltere’deki Ulusal Sıhhat Servisi’nin tavsiyesine nazaran, fazla zayıf değilseniz ve hastalık sırasında fazla kilo kaybetmediyseniz, Covid-19’dan düzgünleşme sürecini hızlandırmak için günlük beslenmede şu yiyeceklerin tüketilmesi faydalı olacaktır.

• Protein: Toplam üç avuç kadar et, balık, yumurta, baklagiller, kuruyemiş ve et alternatifi soya eserleri (daha fazla baklagiller, daha az et ve işlenmiş et ürünleri)
• Meyve ve zerzevat: 5×80 gramlık porsiyonlar halinde (bir tutam) taze, dondurulmuş yahut konserve ve mümkünse birçok renk içeren meyve ve sebzeler
• Süt eserleri ve alternatifleri: Toplam üç başparmak kadar süt, peynir, yoğurt yahut protein bakımından güçlü ve kalsiyum destekli alternatifler (soya ürünleri)

Getty Images

Yorgunlukla nasıl baş etmeli?

Hastalık sürecinde iştah kaybı, yorgunluk, halsizlik kelam konusu olmuşsa, düzgünleşme sürecini hızlandıracak optimum besinlerin satın alınması, pişirilmesi ve yenmesi de sıkıntı gelebilir.

Diyetisyen Kirsten Jackson’a nazaran, bu durumda kilo kaybını asgaride tutmak, enerjiyi destek etmek ve kas gücünü toplamak öncelikli olmalı.

Kakaolu sıcak süt ve meyveli ve sütlü içecekler, bedenin gereksinimi olan sıvıyı ve enerjiyi kısa yoldan destek etmeye yarayabilir. “İştah sorunu olanlar için ekseriyetle yemek yerine içeceklerden kalorileri almak daha kolaydır.”

Jackson, piyasada satılan içeceklerin bir kısmının diyet içeceği olduğunu belirterek kalori, vitamin ve protein bakımından güçlü içeceklerin tercih edilmesi gerektiğini söylüyor.

Bu süreçte günde üç öğün ağır yemekler hazırlamak yerine az lakin sık yemek de daha kolay gelebilir. Diyetisyenler de iyileşene kadar üç öğün küçük porsiyonlar formunda yemek ve ortalarda sağlıklı atıştırmalıklar ve içeceklerin tercih edilebileceğini söylüyor.

Getty Images

Koku ve tat kaybı

Covid-19 hastalarının yarısı koku ve tat alma duyularını süreksiz olarak kaybediyor. Bunların birçoklarında bu durum iki-üç haftada olağana dönerken, hastaların yüzde 10’unda aylar sürebiliyor.

Uzmanlar koku ve tat kaybının iştahı azaltıcı tesirine işaret ediyor. Bu nedenle öbür duyuları harekete geçirecek çıtır, farklı renk ve sıcaklıkta yiyecekler tesirli olabilir.

İngiltere’de koku alma duyusunu yitirmiş bireyler için çalışmalar yürüten yardım kuruluşu Abscent’ten Sarah Oakley, konsantre olmuş bir biçimde birebir kokuyu günde iki defa koklayarak burnun tekrar koku almasını sağlama sürecine katkıda bulunulabileceğini söylüyor. Bunu burun için “fizik tedavisi” olarak isimlendiren Oakley, burundaki hudut hücrelerinin hasar gördüğünü ve koku terapisinin düzgünleşme sürecine katkıda bulunduğunu belirtiyor.

Bu süreçte bozuk ve beğenilen olmayan tatlar ve kokular alma (parosmia) da yaygındır. Bu durum yemeyi daha da zorlaştırır. Bireyden şahsa değişse de çoklukla kahve, sarımsak, soğan, ekmek ve kızarmış et üzere yiyecekler tetikleyici olabilir.

Oakley, bu sürecin birinci periyotlarında istikrarlı beslenmeden çok güç düzeyini yüksek tutmanın değerli olduğunu vurguluyor. “Gelişme sağlandıkça zerzevat ve meyvelere başlayabilirsiniz” diyor.

Covid’den düzgünleşme sürecinde beslenmenin ehemmiyetine dikkat çeken Prof. Calder da, “Diyetiniz ne kadar kaliteliyse, o kadar süratli iyileşirsiniz” diyor.

Cumhuriyet